Από πολλές δεκαετίες έχει διαπιστωθεί η βαθύτατα ελληνική εθνική συνείδηση του ποιητή του «Ερωτόκριτου». Δεν είναι μόνο η ικανότητά του να πλάσει και να καταξιώσει ένα καινούριο ελληνικό λογοτεχνικό γλωσσικό όργανο, αλλά και η «συμπαντική» θεώρηση του ελληνικού κόσμου που προβάλλει: Αρχαία Αθήνα, Μακεδονία, Βυζάντιο, Κρήτη, Κύπρος κ.λπ. ενωμένα σαν μια ιστορική συνέχεια, «λειωμένα» στο ποιητικό του όραμα, «ξαναχυμένα» σε νέο καλούπι τέχνης που αντανακλούσε την αναγεννησιακή νεοελληνική -υπό βενετικό καθεστώς- θεώρηση του κόσμου: γι' αυτόν «ξαναγεννήθηκεν η φύση των πραμάτω». Πώς προσδιορίζεται ένας Έλληνας στη βενετοκρατούμενη Κρήτη του 17ου αιώνα; Ελληνικό κράτος δεν υπήρχε. Η ελληνική γλώσσα ήταν βέβαια «κοινή» στην τότε Κρήτη, πλάι στην ιταλική (βενετική διάλεκτο), την επίσημη γλώσσα. Όσο κι αν σήμερα -με αναχρονιστικά κριτήρια- μας φαίνεται τούτο «συντηρητικό» ή απλοϊκό, η μόνη βέβαιη απόδειξη ελληνικής εθνικής συνείδησης ήταν τότε το ορθόδοξο θρησκευτικό δόγμα. Στον «Ερωτόκριτο», Ορθοδοξία και αγάπη των νεοελληνικών παραδόσεων δείχνουν ακόμη οι αναφορές στα μοιρολόγια και η ιδιοφυής σύνθεση μοιρολογιών απ' τον ίδιο τον ποιητή.